سال نو، تولد، سالگرد و مناسبتهای خاص، همگی روزهایی هستند که بسیاری از کسبوکارها از آنها استفاده کرده و به فکر انتخاب هدایای تبلیغاتی میافتند. در عموم جامعه این رفتار در بسیاری مواقع بر حسب رسم و یا عادت صورت میگیرد و به مفاهیم عمیق این کار توجه نمیشود. با این حال، هدیهای که انتخاب میکنیم و نحوه ارائه آن چیزهای زیادی را در مورد ما، روابطمان و ساختارهای پیچیده اجتماعی درون جامعه بیان میکند. در پشت هر هدیهای جریانهای اجتماعی، روانشناختی و عاطفی زیادی نهفته است.
عمل هدیه دادن از ابتدای تمدن بشری وجود داشته و حتی ممکن است قبل از آن نیز وجود داشته باشد. تاریخچه اجدادی ما شواهدی از هدیه دادن را نشان دادهاند که بر اساس آنها محققان بر این باورند که غارنشینان برای تقویت ارتباط اجتماعی و نشان دادن قدردانی خود به دیگران، هدایایی مانند سنگهای غیرمعمول یا دندان حیوانات را به یکدیگر هدیه میدادند.
با پیشرفت ساختارهای اجتماعی، هدایا با زرق و برق و تزئینات بیشتری به وجود آمدند و آداب هدیه دادن در فرهنگهای مختلف نیز رنگ و بوی جدیدتری به خود گرفت. امروزه نیز شرکتها و انواع کسب و کارها از تاثیرات این رفتار اجتماعی به منظور پیشبرد اهداف بازرگانی و تجارت خود در غالب هدایای تبلیغاتی استفاده میکنند. اما روانشناسی هدیه دادن چه اصولی را بیان میکند؟ در ادامه به این سوال مهم پاسخ خواهیم داد.
اصل روانشناسی هدیه دادن
از آنجایی که هدیه دادن در ساختار اجتماعی هر جامعهای نقش مهمی دارد؛ بنابراین ما اصولا دلایل زیادی برای هدیه دادن داریم. در بعضی مواقع پایبندی به فرهنگ، آداب و رسوم، هدف این رفتارمان را توجیه میکند. هدیه سال نو یا هدایای تولد از جمله این موارد هستند. در مواقعی دیگر، تحکیم روابط و ابراز علاقه به اعضای خانواده، دوستان و یا مشتریان از دلایل اهدای هدایا میباشد. اما به طور کلی هدایا با خود پیامهای متفاوتی را منتقل میکنند که اصل روانشناسی به آنها بدین شکل اشاره دارد.
راهی برای نشان دادن عشق و ارادت
هدایا به هر شکلی می توانند باشند مانند لیوان تبلیغاتی که راهی برای نشان دادن عشق و ارادت بین دو شریک در یک رابطه هستند. تئوری “تعامل گرایی نمادین” بیان میکند که مردم از طریق استفاده از نمادها با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند. به عنوان مثال، مردان هنگام تلاش برای ابراز عشق یا ارادت خود به شخصی که دوستش دارند؛ معمولاً چه چیزی را انتخاب میکنند؟ در بسیاری مواقع این ابراز احساسات به انتخاب یک دسته گل تبدیل میشود. زیرا گل معمولا نماد احساسات، زیبایی و عشق است.
روشی برای ایجاد و یا تقویت روابط
ما معمولا برای ایجاد موقعیت در جهت برقراری ارتباط مجدد یا تحکیم رابطه فعلی با دیگران، هدایایی به آنها میدهیم. این بدان معناست که هدایا بازتابدهنده احساسات فرستنده به گیرنده هستند. بنابراین این خاطره انگیزشی منحصر به فرد در رابطهها، تاثیرات عمیقی را در ذهن گیرنده هدیه به جای میگذارد.
هدیه دادن به شخصی که به او اهمیت میدهیم؛ به ما این امکان را میدهد که احساسات و قدردانی خود را نسبت به او ابراز کنیم. خصوصا اگر این تکریم از سوی یک شرکت با ارسال هدایای تبلیغاتی به مشتریانش باشد. برخی از جامعه شناسان عقیده دارند که ما فقط به افرادی که میخواهیم با آنها رابطه برقرار کنیم؛ هدیه میدهیم. مارسل ماوس، جامعه شناس فرانسوی در کتاب هدیه خود بیان میکند که ندادن هدیه یا رد آن اساسا کنار گذاشتن اصل رابطه است.
گامی برای جبران محبت و ارزش
از آنجا که هدایا نشاندهنده تمایل ما برای ایجاد یا تحکیم یک رابطه است؛ آنها به نوعی حس جبران را در هدیه گیرنده ایجاد میکند. دیمیتری مورتلمانس، جامعهشناس معاصر انگلیسی استدلال میکند که هدیه دادن تعامل بدیهی ایجاد میکند. بنابراین در ذهن هدیهگیرنده این موضوع شکل میگیرد که برای جلوگیری از ایجاد احساسات بد در طرف مقابل، باید راهی برای جبران هدایا وجود داشته باشد.
از این سو یک چرخه جبران لطف به صورت ناخودآگاه صورت میگیرد. هنگام جبران هدیه فرد مقابل تقریبا برابر و بیشتر از ارزش هدیهای که به او دادید؛ عمل میکند. این نکته مهمی است که باید در ارسال هدایای تبلیغاتی مانند خودکار تبلیغاتی به آن توجه کنید.
شکلگیری مفهومی نمادین
آیا تا به حال هدیهای دریافت کردهاید که شما را شاد کند؟ یا آنقدر بدشانس بودهاید که چیزی را که به عنوان هدیه دریافت کردهاید؛ به دلیل آنکه مقدار و ارزش آن هدیه انتظارات شما را برآورده نکرده است باعث بروز ناراحتی و دلخوری در شما شود؟ اما چرا این موضوع باعث آزرده خاطری در افراد میشود؟ وقتی بیشتر به این موضوع نگاه میکنید؛ شاید به این نتیجه برسید که در حقیقت ماهیت نمادین هدایا با خود هزاران پیام را به همراه دارند. به معنای دیگر هدیهای که مورد علاقه و توجه شما قرار نگرفته است؛ میتواند به این دلیل باشد که با انتظارات شما در آن رابطه مغایرت زیادی دارد.
فلسفه انواع هدیه تبلیغاتی
انتخاب هدیه تبلیغاتی مناسب گاهی اوقات چالشی غیرممکن و سخت به نظر میرسد. تحقیقی از دانشگاه کالیفرنیا که میزان انگیزهها و نمادگرایی را در پشت هدایایی تبلیغاتی بررسی کرده است؛ بیان میکند که چهار نوع فلسفه در پس ارسال هدایای تبلیغاتی وجود دارد:
- هدیه تبلیغاتی نمادی از شرکت و شخصیت هدیهدهنده است.
- هدایایی تبلیغاتی نشاندهنده دانش و شناخت هدیهدهنده از گیرنده میباشد.
- هدیه تبلیغاتی مناسبتی بسیار تاثیرگذار است.
- هدایایی تبلیغاتی ارسال شده برای روئسا حامل معانی قابل توجهی هستند؛ که اشتباه در انتخاب آنها اثرات سوئی برای ارسالکننده در بر دارد.
انگیزهها و نمادگرایی در انتخاب هدیه از مهمترین نکات اصل روانشناسی هدیه دادن هستند که در واقع سازش بین آنچه گیرنده انتظار دارد و آنچه که اهداکننده از ارسال آن توقع دارند را تعیین میکند. انگیزه واقعی هدیه دادن مثبت بودن نتیجه آن در وجود فرد هدیهدهنده و فرد هدیهگیرنده است. بنابراین مهم است که درک کنیم این احساسات روانشناختی که ما هنگام اهدای هدایا با مشتریان، دوستان و یا عزیزانمان داریم؛ حاصل میلیونها سال تکامل رفتاری و اجتماعی نیاکان ما است. به عبارت دیگر، ما هدیه میدهیم چراکه این کار باعث میشود احساس خوبی داشته و همچنین از نظر مهارتهای ارتباطی نیز موفقتر باشیم.